නාරිසූත්‍රයක් මා ගෙන ගිය දුරක්- මාක්ස්-ජෙනී ආදර කතාව ගැන කවියක් - ලියනගේ අමරකීර්ති

  

   අනුරාධා නිල්මිණී නාරිසූත්‍රය යනුවෙන් කාව්‍ය සංග්‍රහයක් ලියා තිබේ. එහි එන ඇතැම් කවි ස්ත්‍රිවාදී සාහිත්‍ය විචාරය පිළිබඳ මගේ දේශනවලදී නිදර්ශන සේ භාවිත කළෙමි. එහෙත්, විශ්වවිද්‍යාල දේශනවලට බොහෝ විට සිදුවන්නේ විභාග පිළිතුරු පත්‍රවලට කටු අකුරින් විසිර ගොස් අවුරුදු කීපයක් කොහේ හෝ කබඩ් එකක ආරක්ෂිතව පුස්කා, ඉනුත් පසුව වාලච්චේනට ගොස් නැවත කඩදාසි හදන පාප්ප බවට වීමය. ඉඳහිට යම් සාරවත් ශිෂ්‍ය විඥානයක් කරා රිංගා ගන්නා අදහසක් එහි පැල වී ජීවිතය සහ ලෝකය තේරුම් ගන්නා ඇසක් පාදන්නට පුළුවන. ඒ වූකලි අනාවැකි කිව නොහැකි කාර්යකි. ඕනෑම අදහසක් පන්ති කාමරයේදී ඉදිරිපත් කිරීම යනු එය අසා සිටින්නාට සහතික පත්‍රයක් පමණක් ලබා දෙන කාර්යක් බවට අපගේ අධ්‍යාපනය ඇද වැටී තිබේ. 

   නාරිසූත්‍රය ඇසුරින් ලියන තරමක් දීර්ඝ රචනයක් කලින් පළ කළ සිතිවිලි සිතිජය වැනි රචනා එකතුවක පළ කරන්නට සිතා සිටියද ලංකාවේ පොත් පළ වීම නැවත කවදා සිදුවේදැයි කිව නොහැකිය. එහෙයිනි, කෙටියෙන් නමුත් බ්ලොග් රචනාව. 

                                    කවියෙහි එන ඉතිහාසය

කවිය ඉතිහාසයම නැවත කිව යුතු නැත. හොඳ කවිය සම්මත ඉතිහාසයේ කතාවට එරෙහිව පිහිටයි. අනුරාධා නිල්මිණිගේ නාරි සූත්‍රය කාව්‍ය සංග්‍රහය ඉතිහාසයේ උස් වූද මහත් වූද බලවත් වූද කටහඬ ඉදිරියේ කවියේ සියුම් හෘදය නාදය පිහිටුවයි. සම්මත වූද අධිපති වූද ඉතිහාසය පිරිමි කටහඬක් නම් මේ කිවිඳිය මතු කර දක්වන හෘදය සාක්ෂියේ නාදය ස්ත්‍රී කටහඬක් වැනිය. එතෙක් මෙතෙක් ගත වූ ඉතිහාසයේ පුරුෂ ඉරණම වෙතින් ඉතිහාසය ස්ත්‍රී ඉරණම ගලවා වෙන් කිරීම දුෂ්කර වැඩකි. එහෙත් කවියට ඒ අවසරය තිබේ. අර ඉතිහාසයෙහි වින්දිතයන් කවුද යන්න ගැන අවංක දැක්මක් ඇති කර ගැනීමට කවියට ඇති ඒ අවසරය නිසා අපටද එහිලා අවසර ලැබේ.

අනුරාධා නිල්මිණි සිය නවතම කාව්‍ය සංග්‍රහයෙහි කරන්නේ මෙවැන්නකි: ඇය ප්‍රකට අප්‍රකට ස්ත්‍රීන් සමූහයක් තෝරාගෙන ඔවුන්ගේ ජීවිත පිටුපස හා හාත්පස වූ පුරුෂාධිපත්‍යයෙහි රාමුව අපට පෙන්වයි. ඒ ඇතැම් ස්ත්‍රීන්ගේ ජීවිතය සැණෙකින් හිංසක මරණය කරා ගියේය. ඇතැම් ස්ත්‍රීහු ජීවිත කාලයක් පිරිමි අදහස් හමුවේ ඛේදයට පත් විය. මේ පොතෙහි එන කවි බොහොමයක එන්නේ තමන්ගේ ආදරවන්ත පිරිමින්ගේ දෘෂ්ටිවාද ඉවසීම, ඒවා වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම, ඒ දෘෂ්ටිවාද නිර්මාණයට දායක වීම ආදිය නිසා ඇතැම් ස්ත්‍රීන්ට අත්වූ ඛේදජනක ඉරණම්ය. ඒ ඉරණම් ඛේදජනක සේ ඒ අදාළ ස්ත්‍රීන් තමන්ගේ ජීවිත කාලය තුළ දැක්කේද නොදැක්කේද යන්න වෙනම කතාවකි. මෙහි එන බොහෝ ස්ත්‍රීන් තමන්ගේ ජීවිතය ගැන කළ තක්සේරුව කුමක්ද යන්න ගැන අපට කවදාවත් දැනගන්නට ලැබෙන්නේ නැත.

                                                ජෙනී මාක්ස්

  අනුරාධා සිය කවි ඇසින් විනිවිද බලන්නට තෝරාගන්නා ස්ත්‍රී චරිත අතර ජෙනී මාක්ස් ප්‍රධානය. තම කවියේදී ඇය ජෙනී වොන් වෙස්ට්පැලන් යන ජෙනීගේ විවාහයට පෙර නම යොදා ගැනීමද අර්ථවත්ය. කවියෙහි එන්නේ ‘මාක්ස්’ යන වාසගම අත්පත් කර ගැනීම වෙනුවෙන් ජෙනී ගෙවූ මිලය.  

“කාල් මාක්ස්

මාක්ස්වාදයේ

මුවහත

ඒත්, කවදාවත්ම

නොදැක්ක 

ජෙනී වොන් වෙස්ට්පැලන්ගෙ

හදවත...!”

යනුවෙන් ඇය කවිය ආරම්භ කරයි.

ඉක්බිති කවියෙන් ජෙනීගේ හඬට මතු වන්නට ඉඩ දෙයි. 

“ටිකක් පෙම්පාට

තරුණයෙක් ඔහු

මුලින් ම දකින විට 

ඇහැට”

ඉක්බිති කවියෙහි එන්නේ තම පවුල් ජීවිතය පවත්වා ගැනීමට ජෙනීට මුහුණ දෙන්නට සිදු වූ ආර්ථික දුෂ්කරතාය. ඒ අතර මාක්ස් වෙත වූයේ යැයි කියන ස්ත්‍රී ආකර්ෂණද ඇය ඉවසන්නට සිදු වේ.

“හැබැයි 

තිබුණෙ ඔහුගෙ ඇස්වල

අමුතු බැල්මක්

මෙනවියො පවා

එකවර මරණ”

  මාක්ස්ට දාව දරුවන් හත්දෙනෙකු බිහි කරමින් පවුල ආරක්ෂා කර ගැනීමට අපමණ දුක් විඳින ඇයට වෙනත් තරුණියක හා පැවැත්වූ පෙම් පළහිලව්වෙන් මාක්ස් බිහි කළ දරුවාද ඉවසන්නට සිදු වේ. කවියෙහි දෙවරක්ම කියවෙන්නේ ජෙනීගේ පුංචි හදවත මාක්ස් කවදාවත්ම නොදැක්ක බවය. මේ වූ කලි මේ පොතෙහි එන අනෙක් කවිවලද එන ප්‍රධාන තේමාවය. ඒ ඒ ස්ත්‍රීන් වාසය කරන සන්දර්භයෙහි ආධිපත්‍යය දරන පිරිමින්ට තමන් සමගම වසන ස්ත්‍රීන්ගේ ‘හදවත’ නොපෙනී ගියේ මන්ද යන ප්‍රශ්නය කිවිඳිය අසයි.

  ජෙනීගේ හදවත නොදැකීම සම්බන්ධයෙන් මාක්ස්ට කෙරෙන චෝදනාව පිරිමින් වන අප කාටත් අදාළ වූ සංකේතමය චෝදනාවක් සේ ගන්නා අතරම මාක්ස්ගේ ඒ පුරුෂමය අන්ධභාවය ආශ්‍රිත කතාව තරමක් පරීක්ෂා කිරීම උචිතය. එය ඉතිහාසය ඉදිරියට ගෙන කවියේ කටහඬ මර්දනය කිරීමකට වඩා කවිය සහ ඉතිහාසය අතර සංවාදය වඩා තියුණු කිරීමට ප්‍රයත්න දැරීමකි. 

මෙම කවිය පිළිබඳ සාකච්ඡාවේදී මා ප්‍රධාන වශයෙන් භාවිත කරන්නේ මේරි ගේබ්රියෙල් ලියූ Love and Capital: Karl and Jenny Mark and the Birth of a Revolution නම් අගනා කෘතියයි. කතුවරිය මේ කෘතියෙන් කරන්නේ මාක්ස් සහ ජෙනී දෙදෙනාගේ විවාහ ජීවිතයේ කතා නැවත පරීක්ෂා කිරීමය. ඇය ඒ සඳහා නොයෙක් රටවල විසිර තිබූ මාක්ස් පවුලේ නොයෙක් අයගේ පෞද්ගලික ලියුම්, මාක්ස් යුවළගේ නෑදෑ හිතමිතුරන් ඒ දෙදෙනාගේ විවාහය ගැන සාකච්ඡා කරමින් ලියූ ලියුම්, මාක්ස්ගේ ජීවිතයේ ඇතැම් තොරතුරු ඇතුළත් වූ නිසා ස්ටාලින් විසින් මහජනයාගේ ඈත් කරන තබනු ලැබ මෑතකදී එළියට ආ ලිපි ලේඛන ආදිය පරීක්ෂා කරයි. ඒ නිසා මෙම පොත චරිතාපදානමය පර්යේෂණ කරන්නේ කෙසේද යන්න පමණක් නොව, චරිතාපදානමය කෘති ලියන්නේ කෙසේද යන්න ගැනද ආදර්ශයක් වැනිය. 

 18 වන සිය වස මැද වන විට ජර්මනිය, ප්‍රංශය, ඉතාලිය ආදී රටවලින් නොයෙක් සරණාගතයෝ ලන්ඩනය වෙත ආහ. ඒ සමහරු තම තම රටවල ප්‍රභූ පාලකයන්ට එරෙහි සටන්වලට දේශපාලන හෝ බුද්ධිමය නායකත්වය සැපයූවෝ වූහ. එසේම අයර්ලන්තය වැනි රටවලින් දුප්පතුන් ලන්ඩනය වෙත පලා ආවේ කුසගින්නෙන් බේරීම සඳහාය. ලන්ඩනය එවැන්වුන් වෙනුවෙන් තම ද්වාර විවෘත කළ නමුත් ඔවුන්ට සැබෑ ජීවිතයක් ගොඩනගා ගැනීමට තරම් යමක් ඔවුන්ට දුන්නේ නැත. ඒ නිසා මොනවා හෝ කුලියක් මලියක් කර කීයක් හෝ හොයාගන්නා පිරිමි, නොයෙක් ආකාරයේ සුළුසුළු සොරකම් කරන පිරිමි, තම ශරීරය විකුණා කීයක් හෝ හොයාගන්නා තැනට වැටුණු ගැහැනු ලන්ඩන් වීදිවල පිරී සිටියහ. මෙවැනි නාගරික දුප්පතුන්ගෙන් ගහණ ලන්ඩන් වීදියක නිවසක තුන් වෙනි මහලේ කුඩා කුලී නිවස්නයේ තිස් තුන් හැවිරිදි මාක්ස් 1851 වර්ෂයේදී ප්‍රාග්ධනය නම් සිය පොත ලියන්නට පටන් ගෙන සිටියේය. නිවසේ එකම මේසය ඒ කාර්ය වෙනුවෙන් කැපවිණි. ජෙනී තමන්ට අයත් අන්තිම දෙයත් උකස් කර කීයක් හෝ හොයාගෙන නිරන්තරයෙන් fදාරට ගහන ණයකරුවන් ඈත් කර තබන්නට තැත් කරමින් සිටියාය. ඊ ළඟ මාසයේ ගෙවල් කුලී ගෙවන්නට බැරි වුණොත් තමන්ගේ පවුලද අර නිර්නාමික නාගරික දුප්පතුන් අතරට වැටෙන බව ඇය දැන සිටියාය. තම දියණියන් තිදෙනා එවැනි ආතක්පාතක් නැති දුප්පතුන් අතර හදන්නට වඩන්නට ඇය අකමැත්තෙන් පසු වූවාය. එක් පුතෙකු නම් ඒ වන විටත් වීදියේ ජීවිතයට වැටී සිටියේය. මේ අතර මාක්ස්ගේ අවධානය යොමු වී තිබුණේ මනුෂ්‍යයන්ගෙන් එක් පිරිසක් එලෙස අසරණ දුගීභාවයකට හෙළන ආර්ථික-දේශපාලන පද්ධතිය වටහා ගෙන එය වෙනස් කරන ආකාර ලෝකයට විස්තර කරන්නටය. ඔහුට තම ලියන මේසය වඩා තිබුණු ගෘහස්ථමය ශබ්දබද්ද, අගහිඟකම්වල කන් කෙඳිරිලි ඇසුණේ නැත. හිරු නොබසින අධිරාජ්‍යයේ අග නුවර පුරා විසිර සිටි රැඩිකල් අදහස් ඇති, දුප්පත් දේශපාලන ක්‍රියාධර පිරිමිද නිතර නිතර මාක්ස් නිවස්නයට ආව ගියහ. 

  මේ වන විට පසු කලෙක අමරණීය වන පොතපත ලියැවෙමින් තිබුණේ මේ කුඩා නිවස්කඩෙහි පමණක් නොවේ. එදිනෙදා ජීවිතය ඉක්මවා ජීවිතය වටහා ගැනීමට කැමති බොහෝ දෙනෙක් ලන්ඩනයේ තවත් තැන්වල සිට ලියමින් සිටියහ. නැත්නම් වෙනත් ආකාර සැලසුම් පරිකල්පනය කරමින් සිටියහ. චාල්ස් ඩාවින් ලියමින් සිටියේය. ඔහුගේ අවධානය යොමු වී තිබුණේ මිනිසා නම් සත්ත්වයා පහළ වූ ආකාරයයි. චාල්ස් ඩිකන්ස් ඒ නොබෝදා ඩේවිඩ් කොපර්ෆීල්ඩ් පළ කර තිබිණි. ඉංජිනේරුවෙකු වූ ජෝසෆ් බැසල්ගෙට් විශාල ලන්ඩන් නගරයේ අතිවිශාල අපජලය බැහැර කරන යටිබිම්ගත අපජල නල පද්ධතිය සැලසුම් කරමින් සිටියේය. මේ අතර මාක්ස් ලියමින් සිටි කෘතියෙහි පදනම වූයේ කිසිවෙකුට තව කිසිවෙකු සූරාකෑමට අයිතියක් නැති බවත්, කිසිවෙකු සූරාකන ලද හෝ තමන්ගේ වාසියට යොදාගන්නා ලද ජනතාව දවසක අවදි වී නැගී සිටින් බවත්ය. ඉතිහාසය ඉදිරියට යන්නේ ඒ ආකාරයෙන් යැයි ඔහු පරිකල්පනය කළේය. 19 වෙනි සියවස වෙත ලෝකය ආ සැටිත්, ධනවාදී ගුප්ත රහස් සියල්ලත් පීඩිත ජනයාට වටහා ගත හැකි ලෙස විස්තර කළ හැකි යැයි මාක්ස් විශ්වාස කළේය.  

  මේ සරල විස්තරයෙන් පෙනෙන දෙයක් තිබේ. ඒ කාලය වූ කලී දූරදර්ශක ගුණයෙන් යුතු චින්තකයන් ලෝකයෙහි විශාල චිත්‍රය වෙනස් කිරීමට කල්පනා කළ යුගයකි. ඒ නිසා තමන්ගේ නිවස නමැති කුඩා චිත්‍රය තුළ ස්ත්‍රීන් හෝ දරුවන් විඳින ඛේදය අවධානයට ලක් නොවීම පුදුමයට කරුණක් නොවේ.  

   1851 වර්ෂයේ මාක්ස් ප්‍රාග්ධනය ලියන්නට පටන්ගන්නා විටත්, ඔහුගේ දරුවන් දෙදෙනකු දුප්පත්කම නිසා ගොදුරු වූ රෝගවලින් මිය ගොස් අවසන්ය. ඒ පොත ලියා අවසන් වන විට සියලු ප්‍රශ්න විසඳේ යැයි මාක්ස් සිතුවේය. එහෙත් එය අවසාන කරන්නට තවත් අවුරුදු දහසයක් ගියේය. වැඩ කරන ජනතාව අතර මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කර ඔවුන් කැරලිගසන්නට යොමු කරතියි කතුවරයා සිතූ ඒ පොත පුංචි තිගැස්මක්වත් ඇති කළේ නැත. මේරි ගේබ්රියෙල් මෙසේ කියයි: “ඒ නොසලකා හරින ලද මහාර්ඝ කෘතිය වෙනුවෙන් මාක්ස් පවුල සියල්ල කැප කළේය. ජෙනී සිය දරුවන් හත් දෙනාගෙන් හතර දෙනෙකුම වළ දමා තිබිණි. ජීවිතය බේරාගත් දියණියන් තිදෙනාට සැබෑ කෙලි වයසට එළෙඹෙන විට ලැබිය යුතු කිසිවක් ලැබුණේ නැත. කලෙක බෙහෙවින් රූමත් ජෙනීගේ මුහුණ ලෙඩ රෝගවලින් අබලදුබලව ගොස් තිබිණි. ඇය අවසන් පාවාදීමේ වේදනාවද වින්දේ කාල් වෙනත් ගැහැනියක දාව දරුවෙකු ජාතක කළ නිසාය. අර දියණියන් තිදෙනාගෙන් දෙදෙනෙකුම පසු කලෙක දිවිනසා ගත් බව දකින්නට තරම් කාලයක් ජෙනී ජීවත් වූයේ නැත.” 

   ප්‍රාග්ධනය කෘතිය තමාගේ මූල්‍යමය අර්බුද විසඳමින් අලෙවි වෙතියි මාක්ස් අපේක්ෂා කළ බවක් පෙන්වන දේ පවුල ඇතුළේත්, මිතුරන් අතර කතාබහ විය. එහෙත් පොතට අත් විය හැකි සැබෑ ඉරණම ඔහු දැන සිටි බව ඔහුගේම කියුමකින් හෙළිවේ: “එය ලියන කාලය තුළ මා ඉරූ සුරුට්ටුවල වියදමවත් ප්‍රාග්ධනය පොතෙන් ආවරණය නොවනු ඇත.”

   පසු කලෙක ඒ පොත නැවත පළ කළ අය අතිවිශාල වශයෙන් මුදල් උපයන්නට ඇත. එය අදත් යළි යළි පළවේ. 

  ලෝරා මාක්ස් නම් දියණිය බි්‍රතාන්‍ය කෞතුකාගාර වෙත යාමට අවසර පත්‍රයක් ලැබ වයස අවුරුදු දාසය තරම් කාලයේදී පවා තම පියාගේ පර්යේෂණවලට අවශ්‍ය දත්ත සපයා දුන්නාය. 

 ජෙනී පසු කලෙක මාක්ස්ගේ බිරිඳ ලෙස නොයෙක් දුෂ්කරතා වින්දද ඇය තමාට වඩා වසර හතරින් බාල බුද්ධිමත් යෞවන මාක්ස් සමග ආදරයෙන් බැඳුණේ ඇයම ඔහු වෙත බෙහෙවින් ආකර්ෂණය වී සිටි නිසාය. ඒ ආදරය පසු කලෙක වත් අඩු නොවූ බව පෙනේ. මාක්ස්ගේ ලිපි ලේඛනවල සාහිත්යික නිදර්ශන බහුලව දැකිය හැකි බව අපි දනිමු. ඔහුගේ සිත නොයෙක් සාහිත්‍ය කෘති වෙත ඇදී ගියේ ජෙනීගේ නිවසේ නිතර ගැවසෙමින් හැදෙන වැඩෙන විටය. ඔහුට ශේක්ෂ්පියර්, ශෙලී වැනි ඉංග්‍රීසි කවීන්ගේ කෘති දැන හඳුනාගන්නට ලැබෙන්නේ ජෙනීගේ පියා ඇයට දුන් පොත්වලිනි. ජෙනීගේ සහෝදරයාගේ මිතුරෙකු ලෙස ඒ නිවසට ආ ගිය මාක්ස් වෙත ඇගේ සිත යන්නේ නොයෙක් සාහිත්යික, කලා සංස්කෘතික සංවාද අස්සේ බව ගේබ්රියෙල්ගේ පොතේ මනරම් ලෙස විස්තර වේ. සැබැවින්ම, යුදෙව් රැබායිවරුන් (පූජකවරුන්)ගේ පරම්පරාවකට අයත් මාක්ස්ට වඩා නොයෙක් සාහිත්‍ය කලා සංවාද ආදිය පැවතියේ ජෙනීගේ ගෙදරය. 

මාක්ස්ගේ ජීවිතය පදනම් කරගෙන නිර්මාණයක් කිරීම යනු පහසු කාර්යක් නොවේ. ඔහුගේ ජීවන චරිතාපදානය විවිධ ආකාරයෙන් ඉදිරිපත් වී ඇත. මාක්ස්වාදී කඳවුර සිට ඒ ජීවිත කතාව කියන අය සඟවන දේද තිබිණි. මාක්ස්වාදයට විරුද්ධ කඳවුරුවල සිට ලියූ සඟවන දෑද අවධාරණය කරන දේද තිබිණි. සීතල යුද්ධ කාලය පුරාම  මාක්ස්ගේ චරිතාපදානය යනු දෘෂ්ටිවාදී රණබිමක් වූයේය. කුමන කඳවුරේ සිට කියන්නේද යන්න අනුව කතාව වෙනස් විය. මේ වූකලි ඉතිහාසය ලිවීම පිළිබඳ අමුතු පාඩමක් නොවේ. ලංකා ඉතිහාසයේ තීරණාත්මක සිද්ධි ගැන විවිධ දෘෂ්ටිවාදී කණ්ඩායම් කියන දේ බලන්න. 

                              

  හෙලන් ඩෙම්‍යුත් නම් කාන්තාව මාක්ස්ට දාව පුතෙකු බිහි කළ සිද්ධිය මාක්ස්ගේ ජීවිතයේ ආන්දෝලනාත්මක සිද්ධියක් විය. එහෙත් එය ආන්දෝලනයක් වූයේ ඔහුගේ මාක්ස් විරෝධී හෝ මාක්ස්වාදී පසුකාලීනයන්ටය. ඒ සිද්ධිය පිළිබඳ සාක්ෂි වසා දමන්නට ස්ටාලින් රුසියානු බලධාරීන්ට නියෝග කළේය. මේ සිද්ධිය අනුරාධාගේ කවියේ තැනක මෙසේ එයි:

හෙලන් දෙමුත්ගෙ

ප්‍රශ්නෙ

නිදන කාමරේට නොගන්න

එකම හේතුව

ඔහු ගැන 

මට තිබුණ ඒ හැඳුනුම.”

  ඔහු ගැන තිබුණ හැඳුනුම කුමක්ද යන්න විස්තර වන්නේ ඊට කලින් එක කාව්‍ය ඛණ්ඩයකය. ඒ මෙයයි:

‘...තිබුණ ඔහුගෙ ඇස්වල

  අමුතු බැල්මක්

මෙනවියො පවා

එකවර මරණ’

  ඉන් ඇඟවෙන ආකාරයට හෙලන් යනු ස්ත්‍රී ලෝලී මාක්ස් විසින් සොයාගොස් දඩයම් කරගත් කාන්තාවක නොවේ. ඇය එකලොස් වෙනි වියේ සිට ජෙනීගේ ගෙදර සේවය කළ සේවිකාවකි. ජෙනීට වඩා වසර හයකින් බාල ඇය හැදුණේ වැඩුණේ ඒ පවුලේ දරුවන් සමගය. පසු කලෙක ජෙනී-මාක්ස් යුවළ සමග දශක ගණනාවක්, ඔවුන්ගේ ආර්ථික දුෂ්කරතා තමනුත් විඳිමින් දිවි ගෙව්වාය. වයස අවුරුදු විසි  පහේදී මාක්ස්-ජෙනී යුවළගේ සේවිකාව සේ ඔවුන් සමග රටින් රට ගිය හෙලන් ගෙදරfදාර පාලනය තමන් වෙත බාරගත් හෙයින් සැමියාගේ වැඩවලට උදව් කරන්ට ජෙනීට අවස්ථාව ලැබිණි. එසේම ඒ යුවළ ආශ්‍රිතව ගොඩ නැගුණු සමාජවාදී දේශපාලන සංවාදවලද කොටස්කාරියක වූවාය. 

                                     මාක්ස්ගේ ‘අනික්’ පුතා? 

   1851 මාර්තු 28 වෙනිදා මාක්ස්ගේ බිරිඳ දුවක බිහි කළාය. ඒ වන විට හෙලන් ඩෙම්‍යුත් මාස හයක ගැබිණියකි. ඒ දරුවාගේ පියා කවුදැයි කිසිවෙකු දැන සිටියේ නැත. තම දියණිය උපන්දා මාක්ස් සිය මිතුරු එංගල්ස්ට ලියන ලිපියකදී මේ හෙලන්ගෙ ගර්භණීභාවය ගැන ලියන්නට තැත් කළත්, යම් කිසි බාධා කිරීමක් නිසා එය ලියවෙන්නේ නැත. කෙසේ වෙතත් හෙලන්ට දිගටම මාක්ස් පවුල සමග වාසය කරන්නට ඉඩ ලැබේ. දරුවාගේ පියා තම බව කියන්නට එංගල්ස් එකඟ වූ බව සමහර පොතපතෙහි එයි. එහෙත් විසි වෙනි සියවසේ මුලදී හෙළිදරව් වූ ලියුම්වලින් අනාවරණය කෙරුණේ හෙලන්ගේ පුතා වූ ෆ්‍රෙඩීගේ සැබෑ පියා මාක්ස් බවය. මා ඉහත සඳහන් කළ පොතෙහි කතුවරිය වන මේරි ගේබ්රියෙල්ද ඒ නිගමනයට එයි. හෙලන් සිය දරුවා බලා කියා ගැනීම වෙනත් පවුලකට පැවරුවාය. ඒ වෙනුවෙන් ඒ පවුලට මාසික දීමනාවක් දුන්නේ එංගල්ස්ය.

  හෙලන් දිගටම මාක්ස් පවුල සමග සිටියාය. මාක්ස්, ජෙනී, හෙලන් තිදෙනාගේ ජීවිතය අවුරුදු ගණනාවක් පුරා එකට වෙලී තිබිණි. හෙලන්ගේ කාර්යශූර ගෘහ පාලනය, අගහිග දරාගැනීමේ හැකියාව ආදිය නිසා ඇගෙන් තොර ජීවිතයක් ජෙනීටද සිතාගත නොහැකි විය.  

   ජෙනී මිය යනතුරු පමණක් නොව, ඉන් පසුවද මාක්ස් ඇයට අතිශයින් ආදරය කළ බවත්, ඇගේ විශාල හදවත දුටු බවත් කරුණු කියවන විට පෙනේ. එහෙත් සැබැවින්ම ඔහු ඒ හදවත දුටුවේද යන්න ප්‍රශ්නය ඇසීමට අපගේ කිවිඳියට හොඳටම අවසර තිබේ.

  අනුරාධා නිල්මිණී කිවිඳියට හෙලන්ගේ කතාවද තම කවියකට නිමිති කරගන්නට තිබිණි. 1881 නොවැම්බර් 7 වෙනිදා හෙලන්ගේ සිරුර වළදැමුණේ මාක්ස් සහ ජෙනී දෙදෙනා සැතපී සිටින වළෙහිමය. ඇය පිළිබඳ ගුණ කථනය කියවූයේ එංගල්ස්ය. එවිට ඔහුගේ දෑස කඳුළින් බර විය. හෙලන් මාක්ස් පවුලද, මාක්ස්ගේ ශාස්ත්‍රීය දේශපාලන කටයුතු වෙනුවෙන් කළ පරිත්‍යාග එංගල්ස්ට සිහි වූ බැවිනි. 

මාක්ස්ගේ මූලධර්ම අනුව යමින් ලෙනින් 1917 දී රුසියාවේ බලය අල්ලා ගන්නා විට ඒ ඓතිහාසික සිද්ධිය දකින්නට ජීවත්ව සිටියේ මාක්ස්ගේ දරුවන් අතරින් එක් අයෙකු පමණි. ඒ වූකලි ඔහුගේ වාසගම නොගත් පුතු ෆ්‍රෙඩී ඩෙම්‍යූත්ය. එනම් හෙලන්ගේ පුතුය.

   

 

  අනුරාධා නිල්මිණිගේ පොතේ සියලු කවිවලින් පිරිමි දේශපාලන, බුද්ධිමය, හෝ සංස්කෘතික විශ්වයක දෙවන පෙළ චරිත ලෙස මන්දාලෝකයක සැඟව ගිය ස්ත්‍රී චරිත ගැන කියවේ. ඒ සියලු කවි ඉතිහාසයද ජීවිත කතාද සමග සංවාදයට යොමු කිරීම අර්ථවත් ව්‍යායාමයක් වනු ඇත.