Wednesday, May 26, 2021

ශාස්ත්‍ර පීඨවල නිදහස් කලා අධ්‍යාපනයෙහි "ප්‍රයෝජන" සමහරක් - ලියනගේ අමරකීර්ති



  (පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙහි ප්‍රථම වසර සිසුන් ඉලක්ක කර පැවැත්වෙන මෙම දේශන මාලාවක එන මාතෘකා ඇසුරින් සැකසෙන මෙම කෙටි ලිපි මගේ බ්ලොග් අඩවියෙහි බෙදා ගැනෙන්නේ මේ දිනවල ශාස්ත්‍ර පීඨ අධ්‍යාපනය ගැන සංවාදයක් ඇති වී තිබෙන බැවිනි. මේ කොටස ඒ ලිපි මාලාවේ තුන් සිව්වැන්නය.)

,"The only person who is educated is the one who has learned how to learn and change. Carl Rogers (Humanistic Psychologist and Nobel Peace Prize Nominee)

මේ ලිපි මාලාවේදී අප නිදහස් කලා යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ හුදෙක්  ලංකාවේ ශාස්ත්‍ර පීඨවල ඉගැන්වෙන මානව ශාස්ත්‍ර සහ සමාජයීය විද්‍යා විෂයයන් පමණක් නොවේ. මූලික ස්වභාවික විද්‍යා විෂයයන් සහ ගණිතය වැනි දේද ලෝකයෙහි නිදහස් කලා පාඨමාලාවලට ඇතුළත් වේ. එහෙත් අප රට ශාස්ත්‍ර පීඨවල ඉගැන්වෙන විෂයවලින් විශාල ප්‍රමාණයක් නිදහස් කලා යනුවෙන් හැඳින්වෙන විෂය ධාරාවට අයත් වේ. ඒ නිසා මෙහි සාකච්ඡා කෙරෙන අධ්‍යාපනය වූකලි අප රට විශ්වවිද්‍යාලවල ශාස්ත්‍ර පීඨවලින් ලැබෙන අධ්‍යාපනය යැයි සැලකීම වරදක් නැත. කලින් ලිපි කිහිපයක අපි මේ ගැන සාකච්ඡා කළෙමු. 

Tuesday, May 18, 2021

රූමිගේ ලිංගික උපමා කතා සහ ඉස්ලාම් සාහිත්‍යය - ලියනගේ අමරකීර්ති



  අප රට මුස්ලිම් ලේඛකයන් ගිරේට අහුවුණ පුවක් ගෙඩි වැනිය. ඔවුන්ගේ රචනාවල යම් හෝ සටන්කාමී ස්වරයක් තිබුණහොත් ඔවුහු අන්තවාදීන් ලෙස සේ සලකා රාජ්‍යයේ අත්අඩංගුවට ගැනෙති. එපමණක් නොව අන්තවාදී අදහස් යැයි වැරදියට වටහා ගැනුණද ඔවුන්ට උරුම අත්අඩංගුවය. ඒ රාජ්‍යය සහ  මහ ජාති කේන්ද්‍රවාදයේ දෘෂ්ටියයි. අනෙක් අතට, මුස්ලිම් ප්‍රජාව තුළම පවා ලිබරල් හෝ රැඩිකල් අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම පහසු නොවේ. එය ලෝකය පුරාම මුස්ලිම් ලේඛකයන්ට ඇති ප්‍රශ්නයකි. සල්මාන් රුෂ්ඩි, තස්ලිමා නස්රින් යනු ප්‍රකට නිදර්ශන දෙකක් පමණි. ලංකාවේ මුස්ලිම් ප්‍රජාව තුළ ප්‍රතිසංස්කරණවාදී අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම උදහසට හේතුවිය හැකි බව කරුණු දන්නා අය කියති. 

Saturday, May 15, 2021

වසංගතයෙන් ධනය ඉපයීම- රූපකමය කවුළුවක්- ලියනගේ අමරකීර්ති

                                     



         කොරෝනා මර්දන අරමුදලට එකතු වූ කෝටි ගණන් මුදල් වැය වූයේ කෙසේදැයි ලංකාවේද ප්‍රශ්න නැගී තිබේ. වසංගතය මර්දනය ආශ්‍රිත නොයෙක් කටයුතුවලින් මුදල් ඉපැයීමේ අවස්ථාව නොයෙක් දෙනාට ලැබී තිබෙන බව ඇත්තය. ලංකාවේ ඒ වැඩ ගැන කරුණු ටික ටික හෙළි වෙමින් තිබේ. ඉන්දියාවේ දැවැන්ත ව්‍යාපාරිකයන් සහ දේශපාලකයන් කොරෝනාව ගරානාවක් කරගත් ආකාරය ගැන ඉතා හොඳ ලිපි ලියවෙමින් තිබේ. මේ එන්නේ මහාචාර්ය ඨිති භට්ටාචාර්ය විසින් ලියන ලද ලිපියක් ඇසුරින් කළ කෙටි රචනයකි. ඇමරිකාවේ විශ්වවිද්‍යාලයක මහාචාර්යවරියක වන ඇය මෙම ලිපිය ලිව්වේ Spectre   සඟරාවටය.

Friday, May 14, 2021

සුෆි සහ සුජාතා(Sufi and Sujata) ගැන රාමසාන් රචනයක්- ලියනගේ අමරකීර්ති




   මැයි 12 වෙනිදා අධ්‍යාපනික කටයුත්තක් සඳහා විශ්වවිද්‍යාලයේදී මා හමු වූ මා මිතුරු ඉන්සාෆ් සලාහුදීන් මට මේ ලිපියේ මුලින්ම එන චිත්‍රය ත්‍යාග කළේය. ඉන්සාෆ් මහනුවර ප්‍රදේශයේ වාසය කරන තරුණ කලාකරුවෙකි. ඉතා මධ්‍යස්ථ මතධාරී ජනමාධ්‍යවේදියෙකි. මෙහි මුලින්ම එන චිත්‍රය ඔහු මිලට ගෙන ඇත්තේ තුර්කියෙහි කළ සංචාරයක් අතරය. එහි එන කැලිග්‍රැෆි හෙවත් චාරු ලේඛන මට වහා හඳුනා ගත හැකි විය. චිත්‍රයෙහි නිරූපණය වන්නේ කුමක්දැයි මට එතරම් පහසුවෙන් හඳුනාගන්නට ලැබුණේ නැත. පරීක්ෂාවෙන් බලන විට එහි සිටින නර්තන ශිල්පියා මට පෙනිණි. ඒ සුෆී නර්තන ඉරියව්වකි. අප වසන ලෞකික ලෝකයෙන් මඳක් ඉහළට එස වී දෙවියන් සමග ඒකාත්ම වන්නාක් වැනි ඒ නර්තන ඉරියව්ව ඉස්ලාම් සුෆි සම්ප්‍රදාය තුළ දැකිය හැකිය. මම ඉන්සාෆ් දුන් ඒ චිත්‍රය මගේ නිවසෙහි එල්ලීමි. 

අහනාෆ්ගේ කවිය සහ අපගේ මිලිටරි මනස: රාමසාන් රචනාවක් - ලියනගේ අමරකීර්ති




දෙමළ බසින් ලියන ශ්‍රී ලාංකික කවියෙකු වන අහනාෆ් ජසීම් තවමත් ඉන්නේ අත්අඩංගුවේය. ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත යටතේ 2020 මැයි 17 වෙනිදා ඔහු අත්අඩංගුවට ගනු ලැබිණි. මේ කවියාට විඳින්නට සිදු වී ඇති වධ බන්ධනය පිටුපස ඇති දේශපාලනය ඉතා පැහැදිලි එකකි. 

Monday, May 10, 2021

වර්තමාන නවකතාවේ එක් ප්‍රධාන ප්‍රවණතාවක් - ලියනගේ අමරකීර්ති

 



     ලෝක නවකතාවේ නව ප්‍රවණතා ගැන කෙටි ලිපියක් ලියන්නැයි ගාමිණි කන්දේපොල මහතා ඉල්ලා සිටියේය. මේ වූකලි ඉතා පළල් මාතෘකාවකි. සෑහෙන තරම් විශාල නවකතා සංඛ්‍යාවක් නොකියවා ඒ ගැන කතා කිරීම අමාරුය. අනික නවකතාව වැනි ඉතා විචිත්‍ර හා විවිධ සාහිත්‍ය විධියක එක් කලෙක ඇත්තේ එක් ප්‍රවණතාවක් නොවේ. ලෝකයේ විවිධ රටවල සිට විවිධ ආකාරයෙන් ලිවිය හැකි සාහිත්‍ය ශානරයක් (Genre) වීමම නවකතාවේ ස්වභාවයයි. එවැනි කලාවක ප්‍රවණතා සියල්ල ගැන සමාලෝචනයක් කිරීම ලෙහෙසි නැත. 

   1960-70 දශකවල සිට ලෝක නවකතාව තුළ දැකිය හැකි වූ ප්‍රධාන ප්‍රවණතාවක් වූයේ යථාර්ථවාදී ප්‍රතිනිර්මාණ විධිය අතික්‍රමණය කරන විකල්ප ප්‍රතිනිර්මාණ විධි පිළිබඳ ගවේෂණයයි. ඒ නිසා පහළ වී ජනප්‍රිය වූ ප්‍රතිනිර්මාණ විධියක් නම් මායා යථාර්ථවාදයයි. මැජික් රියලිස්ම් යනුවෙන් පැතිරි එය ලෝකය පුරා බලපෑමක් ඇති කළේය. ඉන් අදහස් කෙරුණේ සමාජ-දේශපාලන යථාර්ථයන් අත් හැර මැජික් ලෝකයක් ගැන ලිවීම නොවේ. සමාජ-දේශපාලන යථාර්ථයන්හි විෂයබද්ධ හා මනෝබද්ධ සංකීර්ණතා වඩා හොඳින් ග්‍රහණය කරන හා ඒවා සංකීර්ණ ආකාරයෙන් ප්‍රතිනිර්මාණය කරන විධියක් සෙවීමයි. මූලික වශයෙන් ලතින් ඇමරිකානු රටවලින් පැන නැගි මේ ප්‍රවණතාව ලෝක පරිමාණ ආකර්ෂණයක් දිනා ගත්තේ හැට-හැත්තෑව දශකවලය. කොලොම්බියාවේ ගේබ්රියෙල් ගාර්සියා මාර්කේස්ගේ සියක් වසරක හුදෙකලාව කෘතිය මේ ප්‍රවණතාවේ ආරම්භය නොවුණත් එහි ආකර්ෂණීයම අවස්ථාව විය. එය පළ වූයේ 1968 වර්ෂයේදීය. ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය වූයේ 1970 දීය. මේ කාලයේම තවත් නවකතාකරුවෙක් මෙක්සිකෝවේ සිට මේ ප්‍රවණතාව ඉදිරියට ගෙන ගියේය. ඒ කාර්ලෝස් ෆුවෙන්තේස්ය. ඔහුගේ ද ඩෙත්  ඔෆ් ආර්ටිමියෝ කෲස් වැනි නවකතාවක් ඒ ප්‍රවණතාවම නියෝජනය කරයි. යුරෝපයේදී මේ ප්‍රවණතාවේ ගැඹුරුම නවකතාකරුවා හැටියට මා දකින්නේ පෘතුගීසි ලේඛක හොසේ සරමාගෝය. ජර්මනියේ ගුන්තර් ග්‍රාස් ඒ ප්‍රවණතාවේ වඩා ප්‍රකට යුරෝපීය රචකයා වන්නට පුළුවන. මැජික් රියලිස්ම් ප්‍රවණතාව නැගෙනහිර යුරෝපයේදී ආකර්ෂණීය සේ නියෝජනය කළේ චෙක් ජාතික ලේඛක මිලාන් කුන්දේරාය.  ටෝනි මොරිසන්, ඇමී ටෑන් වැනි ලේඛිකාවන් හරහා නූතන ඇමෙරිකානු නවකතාව වෙතද පිවිසුණු මේ ප්‍රවණතාව සල්මාන් රුෂ්ඩි ඔස්සේ දකුණු ආසියාව නවකතාවට ආයේය. බෙන් ඔක්රිගේ ප්‍රබන්ධ කතාවලින් එහි අප්‍රිකානු ලක්ෂණ පෙනේ. ඒ ප්‍රවණතාව ජපානයට එළඹුණු බව හරුකි මුරකමිගේ නවකතාවලින් පෙනේ. 

    මැජික් රියලිස්ම් හෙවත් මායා යථාර්ථාදී නවකතාකරුවන් සොයා ගිය අලුත් ප්‍රතිනිර්මාණ විධිය ඒ ඒ සාහිත්‍ය සංස්කෘතියේ ප්‍රකාශයට පත් වන්නේ ඒ ඒ ආකාරටය. නිදර්ශනයක් ලෙස රුෂ්ඩිගේ මායා යථාර්ථවාදය ඉන්දියානු දේවකතා, අරාබි නිසොල්සාලය, කුරාණය වැනි ඉස්ලාම් සංස්කෘතියේ කතා බල පෑවේය. බෙන් ඔක්රිගේ මායා යථාර්ථවාදයට අප්‍රිකානු ජනකතා හා හොල්මන් කතා බලපෑවේය. ඒ නිසා මායා යථාර්ථවාදය යනු ලෝකය පුරා එකම ලක්ෂණ දැරූ ප්‍රවණතාවකියි කීම වැරදිය. මේ කාරණය මම අමුතු කතාව නම් කෘතියේදී සෑහෙන තරම් සරලව පැහැදිලි කළෙමි. යථාර්ථවාදය යන්න ලෝකය පුරාම එකක් නොවූ සේම මායා යථාර්ථවාදයද ලෝකය පුරාම එකක්ම වී යැයි ගැනීම වැරදිය. එහෙත් තාර්කික හේතුපල සම්බන්ධයෙන් යුතුව කතාව ගොඩ නගන සාමාන්‍ය යථාර්ථවාදී ප්‍රතිනිර්මාණ විධියට විකල්පයක් සොයන්නට සාපෙක්ෂ වශයෙන් එකම කාලයක ලෝකය පුරාම ලේඛකයන් කැපවීම සිත් ගන්නාසුලු සංසිද්ධියකි. මෙවර විවිධ සම්මාන සඳහා නිර්දේෂ වූ ටෙනිසන් පෙරේරාගේ අභිරහස් ජීවිත තරණය හා කපිල කුමාර කාලිංගගේ පියැසි කවුළුව යටකී ප්‍රවණතාවේම ඵලයෝ වෙති.

   දළ වශයෙන් පසුගිය දශක හයක පමණ කාලය තුළ ලෝකය පුරා පැවති මේ ප්‍රවණතාව හුදෙක් මායා යථාර්ථවාදී ප්‍රවණතාව යැයි හැඳින්වීම අතිසරලකරණයක් නිසා ඒ ඒ විවිධ ආකාරයේ ප්‍රතිනිර්මාණවිධි සහිත නවකතා පශ්චාත්-යථාර්ථවාදී නවකතා ලෙස හඳුන්වන්නට කැමැත්තෙමි. ඇතැම් විචාරකයන් ඒවා හඳුන්වන්නේ විකල්ප-යථාර්ථවාදී හෙවත් ඕල්ටර් රියලිස්ම් යන පදයෙනි. 

   කවර නමකින් හැඳින්වුවත් මේ ප්‍රවණතාව ගෝලීය වශයෙන් පැතිරුණු ආකර්ෂණීය නිර්මාණ රැසක් බිහි කළේය. දැන් බොහෝ ලේඛකයෝ මේ ප්‍රවණතාවේ ප්‍රධාන ලක්ෂණ අන්තරීකරණය කරගෙන සරල යථාර්ථවාදය ඉක්මවන ආකාරවලින් ලියති. වර්තමාන සිංහල කෙටිකතාව මේ ප්‍රවණතාවෙන් විශිෂ්ට පල ලබා ඇති බව පෙනේ.


   මායා යථාර්ථවාදයෙන් පසු ගෝලීය වශයෙන් පැතිරුණු ශිල්පීය ප්‍රවණතාවක් දකින්නට නැත. අද කොහේ ලියවෙන නවකතාව වුවත් අඩුවැඩි වශයෙන් ඒ ප්‍රවණතාවේ ආභාසය හා ආවේශය ලැබූ නවකතා වෙයි. එහෙත් අප අමතක නොකළ යුතු දෙයක් නම් සරල යථාර්ථවාදී ප්‍රතිනිර්මාණ විධිය අනුගමනය කරන විශිෂ්ට නවකතා තාමත් ලියවෙන බවය. 

ගෝලීය පුරවැසියාගේ කතාව

    මෙසේ විවිධ ආකාරයෙන් ලෝකයේ වර්තමානයෙහි ලියවෙන නවකතා සියල්ලෙහි තේමා හෝ විෂයයන් ගැන මට අවබෝධයක් නැතත් ඒවායෙහි එන එක් තේමාත්මක ප්‍රවණතාවක් මට පෙනේ. එය නම් ගෝලීයකරණය වූ ලෝකයක මිනිසාගේ ජීවිතය පිළිබඳ නවකතාවයි. ඒ ප්‍රවණතාවේ විවිධ අනුප්‍රවණතා ඇතත් ප්‍රධාන ප්‍රවණතාවේ නවකතාවලින් කියවෙන්නේ මෙයයි: තව දුරටත් මිනිස් ජීවිතය යනු ලෝකයේ කොහේ හෝ හුදෙකලා මුල්ලක ඇති ගමක කතාවක් නොවේ. ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ ඈත පිටිසර ගමක ගෝත්‍ර වැසියාගේ ජීවිතය මත් ද්‍රව්‍ය වෙළඳාම නැත්නම් පොපි වගාව මගින් ලෝකය සමග සම්බන්ධය. ඇමරිකානු ආක්‍රමණය නිසා ඒ සම්බන්ධය තවත් තීව්‍ර වී ඇත. ඉරාකයේ ඈත පිටිසර ගමක දරුවෙකුට අකාලයේ මැරෙන්නට සිදුවන්නේ ඉරාකයේ තෙල් ඇති නිසාත් ලෝකයේ අනික් රටවල මිනිසුන්ට (ඉරාකයත් ඇතුලුව) මිනිසුන්ට කාර් ඇති ඇති නිසාත්ය. ඊට සෘජුව වගකිව යුත්තේ ඇමරිකානු අධිරාජ්‍යවාදය වුවද තෙල් පරිභෝජනය කරන අපි කවුරුත් ඊට වක්‍රව වගකිව යුත්තෙමු. එසේම සංස්කෘතික වශයෙන්ද ලෝකයේ සෑම කොණක්ම පීඩනයකට හසු වී තිබේ. අධිරාජ්‍යවාදී සංස්කෘතිය අනිකුත් සංස්කෘතීන් තෙරපා පීඩනයකට හසු කරයි. සංස්කෘතීන්ට තම තම තෝරා ගැනීම පරිදි එකට සම්මිශ්‍රණය වන්නට ඉඩ හා කාලය නොදෙන අධිරාජ්‍යවාදය තම සංස්කෘතික ප්‍රවණතා සෙසු ලෝකය මත පටවයි. එහිදී සෙසු ලෝකය මත පටවන්නට අධිරාජ්‍යවාදියා තෝරා ගන්නේ තමන්ට වෙළඳමය හා දේශපාලන වාසි ලැබෙන සංස්කෘතික ලක්ෂණය. පරිභෝජන සංස්කෘතිය පතුරුවන අතර නිදහස් පුරවැසිභාවය පිළිබඳ අදහස් පතුරුවනු නොලැබේ. අධිරාජ්‍යවාදියාට අවශ්‍ය කීකරු පාරිභෝගිකයන් මිස නිදහස් චින්තනයෙන් යුත් පුරවැසියන් නොවේ. ඒ ඒ රටවල ජාතික රාජ්‍යයන්ටත් අවශ්‍ය මෙවැනි ජනපිරිසකි. ඒ නිසා අධිරාජ්‍යවාදියා හා දේශීය පාලකයා යනු එකම න්‍යාය පත්‍රයකට වැඩ කරන අය වෙති. මෙරට ඊට හොඳ නිදර්ශනයකි.

   මේ තත්වය ගවේෂණය කිරීම වර්තමාන ලෝක නවකතාවේ දැකිය හැකි ප්‍රවණතාවකි. ප්‍රාග්ධනයට නිදහසේ ලෝකය පුරා ගමන් කරන්නට නිදහස ඇතත් මනුෂ්‍යයන්ට ඒ නිදහස නැති ගෝලීයකරණය වූ ලෝකයක මිනිස් අත්දැකීම ප්‍රබන්ධගත කිරීම ඒ ප්‍රවණතාවයි. මේ ප්‍රවණතාවට අයත් නවකතා මාලාවක් පසුගිය කාලය පුරා පළ විය. ඉංග්‍රීසි බසින් ලියවුණු ඒ නවකතා අතර බෙහෙවින්ම ජනප්‍රිය වූ නවකතාවක් වන කයිට් රනර් නවකතාවට පසුබිම් වන්නේ රුසියාව(1975) හා ඇමරිකාව(2001) විසින් ඇෆ්ඝනිස්ථානය ආක්‍රමණය කරනු ලැබීමෙන් පසු ඇති වූ තත්වයයි. තලෙයිබාන්වරුන්ගේ නැග්මත් ඇෆ්ඝනිස්ථානය වෙත රුසියානු ආක්‍රමණයත්, ඊටත් පසු ඇමරිකානු ආක්‍රමණයත් පසුබිමෙහි ඇෆ්ඝන් ජාතිකයාගේ ජීවිතය පිළිබඳ අනුවේදනීය කතාවක් එහි එයි. ඛලීඩ් හුසේනි නම් ඇෆ්ඝන්-ඇමරිකානු වෛද්‍යවරයා විසින් ලියන ලද මෙම නවකතාව ඇමරිකානු අධිරාජ්‍යවාදය කෙරෙහි ප්‍රමාණවත් තරම් විචාරාත්මක නොවීම එහි අඩුවකියි කිවහැකි වුවත් මිනිස් ජීවිතය ගෝලීය පසුබිමක තබා වටහා ගන්නට එය තැත් කරයි. 

    මොශීන් හමීඩ්ගේ ද රිලක්ටන්ට් ෆන්ඩමෙන්ටලිස්ට් නවකතාවත් 2001 වර්ෂයේදී නිව්යෝක්-වොෂින්ටන් දෙනුවරට එල්ල කළ ත්‍රස්ත ප්‍රහාරයෙන් පසු ඇමරිකාවේ ප්‍රකට විශ්වවිද්‍යාලයක උගෙන එහිම රැකියාව කරන චින්ගේස් නම් පාකිස්ථානු තරුණයෙකුගේ අත්දැකීම් මාලාවක් එහි එයි. අතිදක්ෂ ශිෂ්‍යයෙකු වන ඔහුට ඉහළ පාන්තික ඇමරිකානු පෙම්වතියක්ද සිටියි. එහෙත් සැප්තැම්බර් 11 ප්‍රහාරයෙන් පසු ඇමරිකාවේ පැතිර ගිය මුස්ලිම් විරෝධය නිසා සිය අනන්‍යතාව යළි හඳුනාගන්නා ඔහු තමා මුස්ලිම්වරයෙකුය යන අනන්‍යතාවෙහි තදින් පිහිටන්නට පටන්ගනී. ඔහුගේ කාර්යක්ෂතාව හා දක්ෂතාව නැතිව යයි. ඔහුට රැකියාව අහිමි වෙයි. යළි සිය රට එන ඔහු මුස්ලිම් සටන්කාමියෙකු බවට පත් වන බව නවකතාවෙන් ඉඟි කෙරේ. එක් අතකින් ජාතිකවාදී දේශපාලනයත් අනික් අතින් අධිරාජ්‍යවාදී ලෝක පද්ධතියත් තුළ මිනිසා පෙළෙන සැටි මේ නවකතාවෙන් කිය වේ. මෙතරම් සෘජුව දේශපාලනික නොවුණත් ඉංග්‍රීසියෙන් නවකතා ලියන අය මේ ගෝලීය අත්දැකීම ගැන නිතර ලියති. දකුණු අප්‍රිකානු ලේඛිකා නැඩීන් ගෝඩිමර්ගේ ද පිකප් නවකතාව නීති විරෝධී සංක්‍රමණය විෂය කර ගනී. එය ප්‍රාග්ධනයට මිස මනුෂ්‍යයාට රටින් රට යාමට නොහැකි වූ ගෝලීයකරණය ප්‍රශ්න කරයි. 

   විවිධ රටවලින් ලෝකයේ ධනවත් රටවලට සංක්‍රමණය වූ අය සංස්කෘතීන් දෙකක් අතරට මැදිව නව ජීවිතයක් ගොඩ නගා ගැනීමට ප්‍රයත්න දරන අන්දම ගැන නවකතා නිතර ලියවේ. ජුම්පා ලහිරිගේ ද නේම්සේක්,  මීරා චාන්ද්ගේ අ ඩිෆරන්ට් ස්කයි, ඇන්ඩි්‍රයා ලෙවිගේ ස්මෝල් අයිලන්ඩ් හා ෆෘට්  ඔෆ්ද ලෙමන්, හනීෆ් කුරේෂිගේ ද බුද්ධා ඔෆ් ද සබර්බියා, ඇමී ටෑන්ගේ ජෝයි ලක් ක්ලබ් ආදී නවකතා, සේඩි ස්මිත්ගේ වයිට් ටීත්,  ආදී නවකතා ගණනාවක් ඉන්දියාව, ටි්‍රනිඩෑඩඩ්, චීනය, පාකිස්ථානය යනාදී රටවලින් සංවර්ධිත බටහිර රටවලට සංක්‍රමණය වූ ජනයාගේ ජීවිතය ගැනය. ඒ නවකතා පශ්චාත්-ජාතික රාජ්‍යය ලෝකයක යථාර්ථයන් ගැන කියන අතර ඒවාට ගෝලීය පාඨක පිරිසක් සිටියි. ඒ නිසා නවකතා එක්තරා ආකාරයක ගෝලීය නවකතා විශේෂයක් යැයි හඳුන්වන්නට පුළුවන. කැනඩාවේ වසන සිංහල සම්භවයක් ඇති රැන්ඩි බෝයගොඩගේ ද බෙගාර්ස් ෆීස්ට් නවකතාව මේ ප්‍රවණතාවටම නිදර්ශනයකි. ලංකාවෙන් ඒ රටවලට සංක්‍රමණය වූ ජනයාගේ දෙවැනි පරම්පරාව අතරින් මෙවැනි නවකතාකරුවන් පහළ වීමට ඉඩ ඇත. හිමාලි එන්. ලියනගේගේ දෙහි, සුවඳ රස හා කටු නවකතාවේ මේ තේමාව සම්බන්ධයෙන් සිංහලෙන් ලියවුණු නවකතාවකි. ඒ නිසා සිංහල භාෂාවෙන් පවා විදේශයන්හි සිට විදේශයන්හි ජීවිතය ගැන කිය වෙන නවකතා ලියවෙන්නට ඉඩ ඇත. 

    පශ්චාත්-ජාතික රාජ්‍යමය ලෝකයක යථාර්ථය පිළිබඳ නවකතා වර්තමාන නවකතා කලාව වෙත මා දකින එක් ප්‍රවණතාවකි.

    

  (2012 වසරේදී ලංකාදීප පුවත්පතට ලියූවකි)

Saturday, May 8, 2021

අප සිතන විධිය වෙත වෙළඳ මාධ්‍ය කරන බලපෑම ඉක්මවන අධ්‍යාපනයක් - ලියනගේ අමරකීර්ති

                 




(මෙම කෙටි රචනයද මානව ශාස්ත්‍ර විෂය ක්ෂේත්‍රයෙහි කාර්යභාරය ගැන දේශනයකින් කොටසකි. වචන 1200කට කෙටි කර ඇත.)


අප ජීවත්වන යුගය වෙළඳ මාධ්‍ය මගින් බෙහෙවින් පාලනය කරන ලද්දකි. අපේ ඇසට පෙනෙන සියලු ශබ්ද සහ සියලු රූප වානිජ ජනමාධ්‍ය විසින් පාලනය කෙරේ. අපගේ පරිභෝජන පුරුදු හෙවත් භාණ්ඩ හා සේවා සඳහා අපගේ ඉල්ලුම හැඩගැස්වීම ඒ මාධ්‍යයෙහි කාර්යයි. ඊට අමතරව දැනට පවතින පරිභෝජන ධනවාදය සාමාන්‍යකරණය කිරීම, එය පැවතිය හැකි එකම යථාර්ථය යැයි ඒත්තු ගැන්වීම ආදිය වානිජ ජනමාධ්‍ය නිසා සිදුවේ. ඒ කාර්ය කිරීමට එවන් සන්නිවේදන ක්ෂේත්‍රවල සිටින අයට විශාල වැටුප් ගෙවනු ලැබේ. වානිජ ජනමාධ්‍යය යනු නව ලිබරල් ධනවාදයේ වාහකය නොව නවලිබරල් ධනවාදයෙහි නිෂ්පාදනයම ජනමාධ්‍යය යැයි අරුන්දතී රෝයි ලියූවේ එහෙයිනි. එනම් නව ලිබරල් ධනවාදය විසින් නිපදවනු ලබන යමක් වේද ඒ වූකලි වානිජ ජනමාධ්‍යමය සංකල්පරූපය.

මෙම කෙටි රචනයෙහි අරමුණ නූතන ජනමාධ්‍ය නිසා ඇති වන ජනප්‍රිය මහ ජන සංස්කෘතිය අපගේ චින්තනය පාලනය කරන ආකාරය ගැන ඔබගේ අවධානය යොමු කිරීමය. මේ කරුණ ගවේෂණය කිරීම සඳහා ලංකාවේ කෙරුණු පර්යේෂණ නැත. අප රට සන්නිවේදන අධ්‍යයනය උගන්වන විශ්වවිද්‍යාල පැවතියද ඒවායින් කෙරෙන්නේ අර කී ජනමාධ්‍ය ලෝකයට ශිල්පීන් බිහි කිරීම මිස වර්තමාන මාධ්‍ය සහ ජීවිතය අතර සම්බන්ධය විචාරාත්මකව අධ්‍යයනය කිරීම නොවේ. ඒ නිසා මා මෙහිලා කරුණු උකහා ගන්නේ ඉතා ප්‍රබල වානිජ මාධ්‍ය කර්මාන්තයක් ඇති ඇමරිකාවෙනි. ඒ කර්මාන්තය තරමටම ප්‍රබල ලෙස වානිජ ජනමාධ්‍ය පිළිබඳ විචාර සංස්කෘතියක්ද එරට ඇත. 

                               මහසෙනගෙහි සිතීම


නූතන ජනමාධ්‍ය නිසා ඇතිවූ සංස්කෘතික ගති ලක්ෂණ mass culture යනුවෙන් හැඳින්වේ. එය සිංහලයෙන් තේරුම් ගැනීම හිතන තරම් පහසු නැත. පොදු මහජන සංස්කෘතිය, ජනරාශියෙහි සංස්කෘතිය, මහ සෙනගෙහි සංස්කෘතිය වැනි අර්ථ එහි තිබේ. එමෙන්ම තොග නිෂ්පාදිත සංස්කෘතිය යන අර්ථයද එහි තිබේ. එසේම නොගැඹුරු මතුපිට සංස්කෘතිය යන අර්ථයද එහි වේ. මෙම යෙදුම වහරන්නේ ඉන් අදහස් වන සංස්කෘතිය කවරකින් වෙන් කරගන්නටද යන්නද නිතරම පැහැදිලි නැත. ඒ නිසා එය වටහා ගැනීම උදෙසා අපට එය සම්භාව්‍ය හෝ විදග්ධ සංස්කෘති සමග සන්සන්දනය කළ හැකිය. සම්භාව්‍ය විදග්ධ සංස්කෘතියට ඔතෙලෝ නාට්‍ය හෝ සිංහබාහු නාට්‍ය අයිති වේ නම් දෙවෙනි ඉණිම ජනරාශියෙහි සංස්කෘතියට අයිති වේ. මෙවන් කලා කෘතිවලට අමතරව වානිජ ජනමාධ්‍ය විසින් ප්‍රචලිත කෙරෙන විලාසිතා, රුචි අරුචිකම්, ප්‍රමුඛතා, පරිභෝජන රටා ආදිය මාස් කල්චර් හෙවත් මහසෙනගෙහි සංස්කෘතියට අදාළ වේ.


මෙම මතුපිට සංස්කෘතියෙහි මනෝමය බලපෑම ඉතා ප්‍රබලය. අද වන විට අපගේ තරුණ පරම්පරාව වෙත බලපාන ප්‍රඥාවේ මූලාශ්‍ර හැටියට ප්‍රධානත්වය ගෙන ඇත්තේ විද්්‍යුත් මාධ්‍ය, අන්තර්ජාලය, සමාජ මාධ්‍ය ආදියයි. මෙය අලුතින් කියන්නට තරම් දෙයක්ද නොවේ.

සාමාන්‍ය ඇමරිකානු දරුවෙකු අවුරුදු 18 වන විට පැය 11000ක් පන්ති කාමරයේද පැය 22000ක් ටෙලිවිෂනය ඉදිරිපිටද ගත කරන බව ගණන් බලා තිබේ. එම කාලය තුළ ඔහු හෝ ඇය පාසැලේ පාඩම් 13000කට සහභාගි වන අතර ටෙලිවිෂන් වෙළඳ දැන්වීම් 75000 (හත්ලක්ෂ පනස් දාහක්) පමණ නරඹයි. අවුරුදු 35 වන විට ඒ පුද්ගලයා නිල අධ්‍යාපනික පැය(ප්‍රථම උපාධි, පශ්චාත් උපාධි වැනි) 20000ක ඇසුරු ලබන අතර පැය 45000ක් පමණ ටෙලිවිෂන් බලයි. ඒ කාලය තුළ ඔහු හෝ ඇය වෙළඳ දැන්වීම් මිලියන දෙකක් නරඹයි. මෙහි භයානකත්වය වටහා ගත එරට දරුවන් නැවතත් පොත පත කියවීම වෙත යොමු කරන්නට ජාතික මට්ටමේ වැඩපිළිවෙළක් ආරම්භ කළේය. ඇතැම් දැන උගත් දෙමව්පියෝ (සුළු පිරිසක්) ටෙලිවිෂනය තම නිවෙස්වලින් ඉවත් කළහ.


අප රට මෙවැනි සංඛ්‍යා ලේඛන සොයාගන්නට නැත. එහෙත් තත්ත්වය අඩු වැඩි වශයෙන් සමාන්තර යැයි උපකල්පනය කළ හැකිය.

                              අප වෙත එල්ල වන ශ්‍රව්‍ය දෘශ්‍ය ප්‍රහාරය

අප අර තරම් විශාල ශ්‍රව්‍ය දෘශ්‍ය ප්‍රහාරයකට ලක්වීම අපට බලපාන්නේ කෙසේද?

පර්යේෂකයෝ මෙසේ කියති: වර්තමාන වෙළඳ දැන්වීම් යනු ඉතා සියුම් නිෂ්පාදනයකි. ඒවාගේ ආකෘතියම අපගේ තාර්කික විඥානයෙහි මතුපිට විනිවිද යයි. මේ නිසා භාණ්ඩ හා සේවා පිළිබඳ කෘත්‍රිම අවශ්‍යතාවක් නිර්මාණය කෙරේ. එසේ කරන්නේ අපගේ භාවයන්ම ආමන්ත්‍රණය කරමිනි. ඒ නිසා වෙළඳමය කියාපෑම් වෙත හැඟීම්බර ලෙස, ආවේගමය ලෙස, වහා රැවටෙන බොළඳකමින් යුතුව ප්‍රතිචාර දැක්වීමට අපි හුරුවක් ලබමු. මෙය සෙමින් සෙමින් ඇති වන හුරුවකි. එසේම ඒ වෙළඳ දැන්වීම් මගින් වඩා කල්පනාකාරී, ගැඹුරු චින්තන සම්ප්‍රදායයන්ගෙන් අප උගත් වටිනාකම්වලට වඩා වෙනස් වටිනාකම් පද්ධතියක් වෙතට අප උරා ගැනේ. මෙයද සෙමින් සෙමින් සිදුවන්නකි. උදාරහණයක් මෙසේය: බොහෝ විට වෙළඳ දැන්වීම් මගින් සෙල්ලම් කිරීම යන්න වැඩ කිරීමට වඩා වැඩි සන්තෘප්තිදායක දෙයක් ලෙසද, ආත්මීය ඉන්ද්‍රිය ප්‍රීණනය හෙවත් ඉඳුරන් පිනවීම ආත්ම පාලනයට වඩා හොඳ දෙයක් ලෙසද, පරමාදර්ශී වටිනාකම්වලද වඩා භෞතිකමය දේවල වටින බවද පෙන්වා දෙනු ලැබේ. මේවාගේ විවිධ ස්වරූප පැවතිය හැකිය. මානසික හෝ බුද්ධිමය වර්ධනයට වඩා කාය ශක්තිය හා කායික ආකර්ෂණය වටිනා දෙයක් දෙයක් යැයි විටෙක අඟවනු ලැබේ. මෙවන් වටිනාකම් පිළිබඳ පීලි පැනීම් සිදුවන්නේ හුදෙක් එක වෙළඳ දැන්වීමකින් නොවේ. ලක්ෂණ ගණන් වානිජමය පණිවිඩ නිරන්තරයෙන් අපගේ විඥානය මත කඩා වැදී මේ වෙනස ක්‍රමයෙන් ඇති කරයි. 

   එවන් වෙළඳ පණිවිඩ බාරගෙන ඒවා ස්වකැමැත්තෙන් ප්‍රතිනිෂ්පාදනය කරන අයද සිටිති. නළුනිළියන්, ක්‍රීඩකයන් වැනි ජනප්‍රිය චරිත එහි යෙදෙන පිරිසකි. අපේ රටේ නම් මෝස්තර නිර්මාණකරුවන්, නිරූපණ ශිල්පීන්, ටියුෂන් ගුරුවරුන් වැනි අයද මේ ප්‍රතිනිෂ්පාදකයන් අතරට වැටේ. 

                                       අවධානයක් නැති හිස් බැල්ම

   මෙසේ අපගේ ජීවිතය හතර වටින් වට කර ඇති වානිජ මාධ්‍ය කරන බලපෑම් ඉතා සියුම් ලෙස විශ්ලේෂණය කළ අය වෙති. මහාචාර්ය වින්සන්ට් රයන් රගීරෝ එක් අයෙකි. ඔහුගේ පොතපත ගැන විස්තර මේ ලිපිය අග එයි. ටෙලිවිෂන් වැඩසටහන් නිතර පාහේ මෝටර් රථ අනතුරු, හිංසන ක්‍රියා, ලිංගික දර්ශන ආදිය ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ අවධානය අඩුවීම වැළැක්වීම සඳහා භාවිත කරයි. එසේම නිරන්තර වෙළඳ දැන්වීම් විරාමද ගනු ලැබේ. එනම් පැය භාගයක වැඩසටහනක් නරඹන අපගේ අවධානය බොහෝ වාරයක් කඩමින් මාරු කිරීම වානිජ ටෙලිවිෂනයේ කාර්යයි. ලංකාවේ සියලු ටෙලිවිෂන් වානිජ ටෙලිවිෂන් නිසා මෙය අප කාටත් පොදු අත්දැකීමකි. ඇමරිකාවේ පීබීඑස් වැනි ටෙලිවිෂන් වානිජ චැනල නොවන නිසා අර වැනි නිරන්තර බිඳීම් සිදු නොවේ. එලෙස නිරන්තරයෙන් අපගේ අවධානය පිණිස වෙනස් වෙනස් දේ ලබාදීමෙන් සිදු වන්නේ කුමක්ද? අප කලින් කී පරිදි පැය හතලිස් පන්දාහක් වානිජ ටෙලිවිෂන් බලමින් තිස්පස් වෙනි වියට ආ කෙනෙකුට මෙය කෙසේ බලපානු ඇතිද? සිදුවන බරපතලම හානිය එවැනි අයගේ අවධාන කාල ශක්තිය ටෙලිවිෂනය මගින් හැඩගැස්වීමයි. මහාචාර්ය රගීරෝ විශ්ලේෂණය කළ ඇතැම් ටෙලිවිෂන් වැඩසටහන්වල එක් පැයක් තුළ දර්ශනයෙහි මාරුවීම් 78ක් පමණ සිදුවී තිබේ. මේ මාරුවීම් විවිධ ස්වරූප ගනියි. දෘෂ්ටිකෝණය මාරුවීම්, කැමරා කෝණය මාරුවීම්, පසුබිම මාරුවීම්, ශබ්දය වෙනස්වීම්, තථ්‍ය දර්ශනයක සිට ෆැන්ටසි දර්ශනයකට මාරුවීම්, වැඩසටහනෙන් වෙළඳ දැන්වීම් වෙත මාරුවීම් ආදී වශයෙනි. වෙළඳ දැන්වීම් ඇතුළෙහි සිදුවන යට කී වැනි මාරුවීම්ද සැලකිල්ලට ගත් විට ඇතැම් විට ටෙලිවිෂන් පැයකදී සිදුවන මාරුවීම් 800ක් පමණ ඔහුට හමු වී තිබේ. තප්පර පහළොවක වෙළඳ දැන්වීමක් තුළ මාරුවල සාමාන්‍යය 17ක් යැයි ඔහු කියයි. 

  මේ මාරුවීම් යනු මොනවාද? අපගේ අවධානය පැයක් තුළ ඉතා සියුම් ආකාරවලින් 800ක් සැරයක් 800ක් දේ වෙත පැනීමය. අපි 800 පැත්තකින් තියමු. පැයක් තුළ 200ක් එවන් මාරුවීම් සිදුවීම පවා විශාල ගණනකි. අවුරුදු දහයක් පහලොවක් පුරා දරුවන් මෙවන් ටෙලිවිෂන් අත්දැකීමක් ලබමින් හැදී වැඩීම යනු බරපතල කාරණයකි. අද මේ තත්ත්වය පළමු ලොව රටවල විශාල ප්‍රශ්නයක් ඇති කර තිබෙන බව කියවේ. බරපතල බුද්ධිමය කාර්යයන් සඳහා අවශ්‍ය දීර්ඝ අවධාන කාලයක් දරා ගැනීම යන්න පුරුදු නැති පිරිසක් ඒ සමාජවල සිටිති. අපේ රටේද ඒ තත්ත්වය ඇති වෙමින් පවතින බව තරුණ සරසවි සිසුසිසුවියන් සමග කාලයක් වැඩ කිරීමෙන් මටද අවබෝධ වී තිබේ. තෝරාගත් ගැඹුරු සාහිත්‍ය කෘතිය සෙමින් කියවමින් සියුම් විශ්ලේෂණීය භාවනාවකට ඔවුන් යොමු කිරීම ඉතා දුෂ්කරය. තරමක දිග වෙළඳ දැන්වීමකට සමාන කියමනකට ඇනා කැරනිනා හෝ අපරාධය හා දඬුවම කැටි කර දෙනු ඇතැයි ඔවුන්ගෙන් වැඩිදෙනෙක් අපේක්ෂා කරති. අප රට විභාග කේන්ද්‍රීය අධ්‍යාපන ක්‍රමයද ඊට දිරි දෙන අධ්‍යාපනයකි. මේවා අප තවම සාකච්ඡාවටවත් ගෙන නැති දරුණු අර්බුද වේ. 

    අද පාසල්වල ඉහළ පන්තිවල ළමයින්ගේ අවධානය බරපතල මාතෘකාවක් තුළ රඳවා ගැනීම ඉතා අමාරු ඇතැම් ගුරුවරු කියති. ඇතැම් ටියුෂන් පන්තිවල නෙක නෙක විනෝද කෑලි ඉදිරිපත් කරන්නට සිදු වී ඇත්තේද මේ නිසා විය හැකිය.  

   වානිජ මාධ්‍ය සංස්කෘතිය විසින් සිදු කෙරෙන තවත් ඒකමානීයතාවක් වෙත අවධානය යොමු කරන්නට කැමැත්තෙමි. ටෙලිවිෂන්වල සාකච්ඡා වැඩසටහන් ඇත. ඒවා කතා සන්දර්ශන හෙවත් ටෝක් ෂෝ යනුවෙන් හැඳින්වේ. මහාචාර්ය රගීරෝ වරක් එවන් ටෝක් ෂෝවලට සහභාගි වන අය පුහුණු කරන කෙනෙකුගෙන් තොරතුරු ගත්තේය.

ඔහු මෙසේ කීවේය: “අපි හිතමු අපි කාගෙන් හරි අහනවා කියල අයවැය පරතරයක් පැවතීම රටට හොඳද නැද්ද කියලා. එතකොට පිළිතුරු දෙන කෙනා කිව්වොත් “අය වැය පරතරයට පුළුවන් ආර්ථිකය උත්තේජනය කරන්න නමුත් ඒකෙන් ආර්ථික මත විශාල බරකුත් පැටවෙනවා” කියල ඒක ටෝක් ෂෝ එකකට හොඳ උත්තරයක් නෙමේ. කියන්න ඕනෙ මෙහෙමයි. “අය වැය පරතරය කියන්නෙ ඉතා හොඳ දෙයක්.” නැත්නම් “අයවැය පරතරය කියන්නෙ ඉතා නරක දෙයක්” කියල. ඔය දෙකෙන් කෝක කිව්වත් කමක්නෑ. අවශ්‍ය වෙන්නෙ සමබර විවරණාත්මක පිළිතුරක් නෙමේ අතිසරල කරපු පිළිතුරක්. එහෙම කිව්වොත් තමයි කියන කෙනා දිහාට අවධානය යොමු වෙන්නෙ. එහෙම කියන කෙනත් ප්‍රසිද්ධ වෙනවා.”

  පිළිතුර “කෝක වුණත්” ටෝක් ෂෝ එකට අදාළ නැත. ටෝක් ෂෝ සන්දර්ශනය ආකර්ෂණීය වන්නේ එවන් ඒකමානීය ප්‍රකාශ ලැබෙන තරමටය. සැබෑ අධ්‍යාපනය යනු එය නොවේ.

  මෙය අපගේ අවධානයට ලක් විය යුත්තකි. අප රට ඇතැම් ටෙලිවිෂන් ටෝක් ෂෝද අතිසරල කියමන් ප්‍රචාරය කරන මධ්‍යස්ථාන වී ඇත්තේ මන්ද යන්නට පිළිතුරක් එතන ඇත. ඊට වඩා බරපතල හානියක් තිබේ. ඒ වූකලි මහජනයා එවන් අතිසරල, ඒකමානීය, ඒකපාර්ශවීය චින්තන මාදිලියකට හුරුවීමය. ඒ නිසා ඔවුන් යමක් ගැන සිතන විදියද අර වැනි ඒකමානීය ස්වරූපයක් ගැනීමේ විවතාව තිබේ. ටෙලිවිෂනයෙහි එන සෑම වැඩසටහනක්ම මෙසේ යැයි මින් අදහස් නොවේ. 


  අප විශ්වවිද්‍යාලයීය මානව ශාස්ත්‍ර පාඨමාලා උගත යුත්තේ අපගේ යුගය විසින් සකස් කරන ලද අපගේ චින්තනමය ඒකමානීත්වය නමැති දුගීභාවයෙන් මිදීමටය.

වැඩිදුර කියවීම්

Vincent Ryan Ruggiero. Beyond Feelings: A Guide to Critical Thinking.

Daniel Coleman. Vital Lies, Simple Truths.